Marmara Gölü’nden buğday tarlasına
ÇİĞDEM YILMAZ/İSTANBUL- Manisa’nın Salihli, Saruhanlı ve Gölmarmara ilçeleri sınırlarındaki “Ulusal Öneme Sahip Sulak Alan” tescilli, “kuş cenneti” olarak bilinen Marmara Gölü, su kaybı nedeniyle Ağustos 2021’de tamamen kurudu. Tepeli pelikan ve karabatak gibi neslinin tükenme tehlikesi olan 101 farklı türden 20 bin su kuşuna ev sahipliği yapan gölü kuşlar da terk etti, onlarca canlı yok oldu, balıkçılık da bitti.
Göl arazisi kavgası
Göl çevresindeki 7 köyde yaşayan halk, kuruyan gölde balıkçılık yerine tarım yapmaya başladı. Sık sık yer paylaşımı nedeniyle arazi kavgası bile yaşadı. Dört ayrı arazi kavgasında 1 kişi öldü, 2 kişi ise yaralandı. Bu kavgalar üzerine bölge halkının gölde tarım yapmasına izin verilmedi. Tamamen kuruyan Marmara Gölü alanında Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne (TİGEM) tahsis edilen bölüme son 2 yıldır buğday ekiliyor. Ekilen tarım alanının koruması ise ekimi yapan TİGEM’e bağlı 15 güvenlik görevlisi tarafından sağlanıyor.
Tabelada ismi kaldı
Marmara Gölü’nün çevresinde bulunan en yakın köy, Salihli İlçesi’nin Tekelioğlu Köyü. Göle konum olarak en yakın konumdaki Tekelioğlu’na gittik. Köyün girişinde bizi “Marmara Göl Sulak Alanı” ile “Marmara Gölü UNESCO Global Geopark” tabelaları karşıladı. 450 kişinin yaşadığı köy halkının yüzde 70’inin geçim kaynağı balıkçılıkmış. Ancak göl kuruyunca işsiz kalan köylüler göç etmek zorunda kalmış.
İklim de değişti
Köyde yaşayan Cevdet Erefe tek geçim kaynaklarının balıkçılık olduğunu söylerken, Marmara Gölü’nün bilinçli olarak kurutulduğunu belirtiyor: “Bu köyün tamamına yakını balıkçılık ile geçimini sağlıyordu. Ben de 40 yıldır geçimimi balıkçılıkla sağlıyordum ancak bilinçli olarak gölümüz kurtuldu. Su kaynağımız kesildi, gölümüz kurudu. İklimi de değiştirdi. Çok fazla don oluyor. Yetiştirdiğimiz ürünlerde de istediğimiz verimi alamıyoruz.”
‘Gölümüze su verilsin’
Yıllardır balıkçılık yapanlardan biri de Ahmet Şener. 61 yaşındaki Şener de “Kaçak sulama yapıldığı için gölün kuruduğunu söylüyorlar, doğru değil. 2016’da Gördes Barajı suyumuzu tutmaya başladılar. Gördes Çayı, Gördes Barajı’nda tutulunca gölümüz 2021’de tamamen kurudu. Köylerimiz çöle döndü. Gölümüze su verilmesini, eski haline kavuşmasını istiyoruz” dedi. Cemil Erefe (63) ise şunları söyledi: “Balıkçılık bitti, o gölde yaşayan binlerce canlı yok oldu, giden gitti. Gölün kurutulması buranın iklimini tamamen değiştirdi. Kış olmuyor, zeytinlerimiz kuruyor, don olayları arttı. Gölümüzün doldurulmasını istiyoruz.”
Marmara Gölü bir zamanlar su doluydu.
‘Su gitti, göl öldü’
Türkiye Tabiatını Koruma Derneği (TTKD) Bilim Danışmanı Doç. Dr. Erol Kesici Marmara Gölü suyunun tamamen kurumasının nedenlerini Milliyet’le paylaştı: “Hiçbir zaman dökme su ile göl oluşmaz. Göl, ekosistemiyle bir bütündür. Başka yerlerden taşıma su ile yapılması düşünülen göl doğaya yapılabilecek en büyük kötülüktür. Bu gölün bir kimliği vardı ve artık bu göl öldü. Ölen bir şeyi yeniden yaşatabilir misiniz? Buradaki tüm biyoçeşitlilik öldü. Bu göl ne iklim kriziyle ne de küresel ısınma nedeniyle kurudu, insan eliyle kurutuldu. Yapay kanallar oluşturularak göl suyu boşaltıldı. Gölleri besleyen kaynakların önüne baraj ve gölet yapıldı. Yıllardır bunların yanlış olduğunu bas bas bağırdık ama sesimizi duyan olmadı, bilime kulak veren olmadı ve Türkiye’nin en önemli göllerinden biri öldü. Bu göl öldükten sonra göçler başladı, arazi kavgaları yaşandı, insanlar öldü. Bölgedeki iklim değişti, kuralık arttı, tarımdaki verim düştü. Bozdağı’ndan su tanışacağı söyleniyor. Getirilen suyun o ortama uyması lazım. Her suyu veremezsiniz.”
Bozdağı’ndan su taşınacak
Ulusal Sulak Alan ve Sulak Alanları Korunması Yönetmeliği’ne göre koruma altında olan Marmara Gölü’nü kurtarmak için geçen yıl DSİ bir çalışma başlatmıştı. Devlet Su İşleri’nin hazırladığı 15 milyon TL’lik proje ile Manisa Bozdağı’ndan 25 milyon metreküp su taşınarak gölün kurtarılması planlanıyor. Çalışmalar sürüyor.
‘Gölün çocuklarıyız, rüyalarıma giriyor’
“Marmara Gölü kuş cennetiydi” diyen Lütfü Şener, şunları söyledi: “Kendimi bildim bileli burada balıkçılık yapıyordum, geçimimi sağlıyordum. Benim gibi yüzlerce kişi de bu şekilde geçimini sağlıyordu. Göl kurudu onlarca kişi işinden oldu, yaban hayatı bitti, iklim değişti. 66 yaşındayım, bizler bu gölün çocuklarıyız. Göl kuruduğundan beri rüyalarıma giriyor. Bizim sesimizi birileri duysun ve bu göl eski haline getirilsin.”
Milliyet’in konuştuğu köylüler, Marmara Gölü’ne su verilmesini istiyor.
‘Eski haline getirilmeli’
Göle akan su kaynaklarının kesildiğini belirten Cemal Erefe “Bu gölün kurumasındaki temel sebep sadece kuraklık değil. Göle su verilmesini istiyoruz. Ekosistemin altını üstüne getirdiler. İklim tamamen değişti. Gölümüz çöle döndü. Biz gölün bir an önce eski haline getirilmesini istiyoruz ve eski haline döneceğine inanıyoruz” dedi.
